سرمایه‌ای که از دست می‌رود

تیتر یک نشریه تشکیلاتی والعصر ؛ معاونت تعلیم و تربیت بسیج دانشجویی – شاید برایتان سؤال شده باشد که چرا در بسیاری از مجالس و کلاس‌ها که شکل می‌گیرد ابتدای جلسه سوره عصر، دسته جمعی خوانده می‌شود؟ در نگاه ساده و اولیه احتمالا فرقی بین این سوره با بقیه نبینید و بگویید که به خاطر متبرک شدن جلسه است و یا بگویید که چون این سوره کوچک است. اما سؤال بعد مطرح می شود که چرا از بین سوره‌های کوچک این سوره انتخاب شده است؟ نقل می‌کنند که مجالسی هم که پیامبر و اصحابشان دور هم جمع می‌شدند این سوره را با هم می‌خواندند. با این سؤال می‌خواهیم محتوای موجود در این سوره را نگاهی بیندازیم. ابتدای سوره سوگند به عصر می‌خورد که برداشت‌های متفاوتی از آن شده است که در جای خود صحبت بسیار دارد. در ادامه حرف بسیار سنگینی می‌زند که: «آهای انسان‌ها همگی در خسران هستید!» به تعبیر قواعد عربی هم که می‌گویند این «ال» ابتدای انسان، دلالت بر جنس انسان دارد به این معنا که همه انسان‌ها بالکل در خسران هستند. خسران هم به تعبیر علامه طباطبایی  به معنای «نقص در اصل سرمایه است» یعنی یک سرمایه‌به انسان داده شده است و او این سرمایه را از دست می‌دهد. به عبارت دیگر خسران به این معنا نیست که شما به چیزی دست نیافته‌اید بلکه به این معناست که شما چیزی که   داشته‌اید را از دست داده‌اید.  از این جمله عده‌ای استثنا شده‌اند. اولین چیزی که مورد توجه است این است که در جمله بعد از حرف «الا» می‌توانست اسم موصول مفرد بیاورد ولی این کار را نکرد یعنی می‌توانست بگوید «الا الذی امن» ولی آن را جمع به کار برده است و گفته «الا الذین امنوا» پس، این نکته‌ای است که اگر ایمان، فردی هم باشد، باز فرد، جزء افراد خسران زده محسوب می‌شود، پس به تعبیری این «ایمان جمعی» خودش یکی از فاکتورهای اصلی برای رهایی از خسران است. در ادامه با حفظ همین ضمیر جمع چهار ویژگی را مطرح می‌کند که اگر انسان داشته باشد از خسران   زده‌ها نیست. نکته قابل تامل اینجاست که نه فقط یک یا دو ویژگی، بلکه چهار ویژگی «توأم» باهم باید وجود داشته باشد. این شرط رهایی از خسران است. در نتیجه اینجا می‌توان فهمید آنهایی هم که فقط دو ویژگی اول یعنی ایمان و عمل صالح را دارند باز مقداری خسران زده‌اند پس لازمه اینکه انسان، کامل از خسران بیرون آید این است که چهار ویژگی را باهم داشته باشد. آن ویژگی ها عبارتند از:
1. ایمان، 2. عمل صالح، 3.تواصی به حق و 4.تواصی به صبر. ایمان و عمل صالح بسیار بررسی و طرح شده است اما مسأله اصلی در اینجا بحث «تواصی» است. تواصی در عربی بر وزن تفاعل است که این باب به معنای ارتباطی دو طرفه است. یعنی تواصی یک طرفه نیست بلکه نصیحتی دو طرفه است. یعنی من شما را نصیحت می‌کنم و شما هم مرا. پس می‌توان برداشت کرد که سلسه مراتب مدیریتی در تشکیلات هم نمی‌تواند این تواصی را بپوشاند یعنی زیر دست می‌تواند مدیر را تواصی کند و بالعکس. این است که این عده‌ای که به این تواصی مشغول هستند خود را از خسران بیرون کشیده اند. البته این که تواصی به حق و تواصی به صبر خودش چیست جای بحث دارد. فقط در این حد اشاره می‌کنیم که این حق و صبر ارتباط مستقیمی با جمع دارد چرا که موضوعی است که عده‌ای خودشان را به این تواصی دو طرفه می‌کنند. که صبر هم جای بحث مفصلی دارد که در ادامه بحث‌ خواهد آمد.